Jolanta M. Marszalska, Waldemar Graczyk, The Lost Collection of Incunabula of the Seminary Library in Płock, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2023, ss. 352.
Zasób Biblioteki Seminarium Duchownego w Płocku należał do cenniejszych w Polsce przed II wojną światową. Jedynym śladem jego zasobności i znaczenia jest zachowany szczęśliwie do naszych czasów w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, zeszyt rejestracyjny zatytułowany: Inkunabuły Biblioteki Seminarium Duchownego w Płocku. Rejestracja Kazimierza Piekarskiego sprzed 1 IX 1939 roku. Była to kolekcja duża i cenna. Zbiór ten został przez Niemców w 1941 roku wywieziony do Królewca. Przykładowo w zbiorze inkunabułów płockich znajdowały się kolekcje wielu wybitnych bibliofilów: sufragana płockiego Piotra Lubarta (1474–1522), kanonika Mikołaja Bartnickiego (zm. 1516), kanonika Alberta Stanisława Brzeskiego z Nieborowa (XVII w.), biskupa płockiego Piotra Dunin-Wolskiego (1530–1590), który posiadał bibliotekę zaliczaną do największych prywatnych kolekcji bibliofilskich w ówczesnej Polsce, biskupa poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego (ok. 1530–zm. 1607) czy Łukasza z Wilkanowa (poł. XV–pocz. XVI w.). Nie zawsze wiadomo jest, w jaki sposób księgi trafiły do Płocka, będąc wcześniej w posiadaniu bardzo wielu osób, piastujących rozmaite stanowiska i urzędy kościelne i świeckie, nierzadko w odległych od Płocka i diecezji płockiej terenach np. Bruharda z Krakowa, kanonika przy kościele św. Floriana w Krakowie (diec. krakowska) [XV/XVI w.] czy proboszcza w Lidzbarku Warmińskim Jana Langbanike [Langhannigh]. Zazwyczaj inkunabuły pochodziły z instytucji diecezjalnych, np. kapituły, od duchownych związanych lub pochodzących z diecezji oraz drogą przez klasztory różnych reguł znajdujących się na terenie diecezji. Spośród instytucji diecezjalnych, z zasobów których księgi trafiły do zbiorów seminaryjnych na szczególną uwagę zasługują kapituły (katedralna w Płocku i kolegiacka w Pułtuska), będące przez wieki ważnymi centrami kulturowo-umysłowymi diecezji.
Mapa ośrodków drukarskich, które możemy określić na podstawie zaginionej płockiej kolekcji inkunabułów, obejmuje zasadniczo sześć państw ówczesnej Europy, w których sztuka drukarska rozwinęła się najszybciej i na bardzo wysokim poziomie. Są to: Niemcy, Italia, Szwajcaria, Francja, Niderlandy.
Celem opracowania było zrekonstruowanie zbioru inkunabułów przechowywanych w Bibliotece Seminarium Duchownego w Płocku, jednego z najcenniejszych zasobów książki piętnastowiecznej z kręgu kościelnego. Autorzy nadali opracowaniu formę katalogu z pełnym opisem bibliograficznym. Wychodząc od cytaty bibliograficznej podanej przez Piekarskiego, dokonali pełnej identyfikacji autora, tytułu wraz z podaniem pełnego adresu wydawniczego. Punkt ciężkości opracowania autorzy położyli na odczytaniu odpisanych przez Piekarskiego zapisów proweniencyjnych umieszczonych na księgach oraz opisie zachowanych opraw. Proweniencje dzisiaj (kiedy księgi uznajemy za zaginione) są szczególnym znakiem przynależności dzieł do zasobu płockiego. Ukazują bogactwo instytucjonalne (zakony, a w ich ramach klasztory, kapituły, parafie, posiadacze prywatni) zarówno z terenu diecezji płockiej, jak i spoza, niekiedy z odległych od Płocka terenów. Ta swoista geografia wędrówki książki jest wymownym świadectwem jej szerokiego oddziaływania.
Spotkanie promocyjne dotyczące książki
15.01.2024 r. odbyło się spotkanie promujące książkę The Lost Collection of Incunabula of the Seminary Library in Płock. Poniżej nagranie ze spotkania.
