Nie było dotąd syntezy dziejów Żuław Malborskich i Elbląskich w czasach pruskich i niemieckich, tj. w latach 1772-1945. Chociaż od XIX w. prowadzono badania nad historią Pomorza Gdańskiego, Warmii i Ziemi Chełmińskiej, jednak nie uwzględniano w publikacjach dotyczących tamtych terenów prawobrzeżnych Żuław. Ta część Żuław miała zawsze własną specyfikę społeczno-religijną, lokalny samorząd, własne przedstawicielstwo władzy państwowej ulokowane w Malborku i unikalne stosunki gospodarcze. Trudno byłoby w jednej monografii opisać dzieje całych Żuław Wiślanych, lewobrzeżnych i prawobrzeżnych. Wisła stanowiła zawsze granicę administracyjną, kościelną i wyznaniową, etniczną, ekonomiczną oraz kulturową. Dlatego niniejsza publikacja zawężona została do stosunkowo niewielkiego subregionu pomiędzy Wisłą i Bałtykiem oraz Elblągiem i Malborkiem.
Wyjątkowość tego terenu na początku XX w. opisywał wybitny polski historyk, archeolog, etnograf, folklorysta i krajoznawca Zygmunt Gloger. W wydanej w 1903 r. Geografii historycznej ziem dawnej Polski, s. 159-160, zanotował: „W widłach Wisły i Nogatu leżała, słynna z urodzajności, nizina, zwana Żuławami. […]. Odróżniano Żuławę gdańską, elbląską i dwie malborskie, ogółem 16 mil kwadratowych mające. Od Malborga ku Gdańskowi ciągną się niziny, Wisłą i Nogatem oblane, a drugie ku Elblągowi, między korytem Nogatu a jeziorem Druznem zawarte. Po osuszeniu kanałami i tamami Żuławy stały się jedną z najżyźniejszych w świecie okolic już za czasów krzyżackich. Żuławy malborskie, do Malborskiej, ekonomii królewskiej przynależne, dzielą się na Wielką Żuławę, między Wisłą i Nogatem położoną, i Małą Żuławę, inaczej Fiszawską, od Nogatu do jeziora Druzna ciągnącą się. Podług lustracyi z r. 1649 Wielka Żuława obejmowała 39 wsi na 1728 włókach osiadłych, a w r. 1783 liczono w niej 2130 łanów. Wsi te, chociaż przez Krzyżaków, kolonizowane były przeważnie ludnością polską i dlatego w znacznej części miały nazwiska polskie. […]. Mała Żuława Malborska miała w r. 1649 wsi 22 na 677 włókach ziemi, a pod koniec XVIII wieku było w niej 966 łanów, zaś na nich, oprócz dawnych wsi, przybyło jeszcze 16 wsi, tak zwanych holenderskich. Roczny dochód królewski z całej ekonomii malborskiej, to jest miasta, folwarków, czynszów i pastwisk Wielkiej i Małej Żuławy, wniesiony do skarbu króla Jegomości w r. 1649, po strąceniu kosztów administracyi i potrzeb kościelnych, czynił złotych polskich ówczesnych 117,384, groszy 9 i szelągów 11. Była to zatem najwięcej dochodu przynosząca królewszczyzna ze wszystkich w Rzeczypospolitej”.
