Testamenty i układy majątkowe książąt Lubartowiczów – Sanguszków. Wybór tekstów źródłowych z lat 1750–1901. Editio nova. Wstęp i opracowanie, Jolanta M. Marszalska, Waldemar Graczyk, Wydawnictwo Chronicon, Wrocław 2022.

Testamenty opublikowane w niniejszym zbiorze są skarbnicą wiadomości o poszczególnych członkach rodu Sanguszków w linii kowelskiej i ich wzajemnych relacjach rodzinnych i kontaktach towarzyskich. Pierwsze wydanie niniejszej edycji źródłowej noszącej tytuł Testamenty książąt Lubartowiczów Sanguszków. Wybór tekstów źródłowych z lat 1750–1876 ukazało się w 2011 r., Kraków, Wydawnictwo Instytutu Księży Misjonarzy, 110 ss. Przygotowane wydanie drugie zostało poprawione i uzupełnione o dziewięć kolejnych dokumentów, w tym również o zachowane układy majątkowe bezpośrednio związane z rozporządzeniami ostatniej woli, stąd zmodyfikowany został tytuł niniejszej publikacji: Testamenty i układy majątkowe książąt Lubartowiczów – Sanguszków. Wybór tekstów źródłowych z lat 1750–1901. Editio nova. Zasadniczy trzon źródłowy stanowią testamenty i układy majątkowe Sanguszków linii kowelskiej. Na końcu tekstu został umieszczony dodatek, w którym dołączono testament Adama Aleksandra Sanguszki (ok. 1590–1653), ostatniego potomka linii koszyrskiej spokrewnionego z członkami linii kowelskiej rodu i jego małżonki – Katarzyny z Uchańskich Sanguszkowej (zm. 1650).

Dokumenty dodane do obecnego wydania to:

1. Dodatek do testamentu Pawła Karola Sanguszki (1680–1750), sporządzony 13 kwietnia 1750, który umieszczono pod testamentem opublikowanym w wydaniu pierwszym, następnie w kolejności chronologicznej zamieszczono:
2. Układ majątkowy Klementyny z Sanguszków hrabiny Ostrowskiej z bratem xięciem Karolem Sanguszką z 14 sierpnia 1823 r. oraz powiązany tematycznie z układem majątkowym układ działowy majątku przeprowadzony pomiedzy rodzeństwem Karolem Sanguszką i jego siostrą Klementyną z Sanguszków Ostrowską;
3. Xiążę Karol Sanguszko s. Xięcia Janusza. Familijne działowe układy z siostrą Klementyną z Sanguszków Ostrowską z 5 października 1823 r.;
4. Testament Klementyny z Sanguszków Ostrowskiej Małachowskiej z 7 maja 1824 roku;

Do testamentu Pawła Romana Sanguszki dołączone zostały:

5. Protokół spisany w C.K. Sądzie Obwodowym w Tarnowie przy sposobności ogłoszenia ostatniej woli rozporządzenia zmarłego według dołączonej metryki śmierci w Nicei, dnia 15 lipca 1876 r. J.O. Pawła [Romana] księcia Sanguszki, również zamieszczony pod zasadniczym testamentem;
6. Postępowanie spadkowe po zmarłym Pawle [Romanie] Sanguszce na zasadzie dziedziczenia ustawniczego z 1876 r.;
7. Testament Księcia Romana Damiana Sanguszki (1832–1917) z 1 lipca 1901 r., którego nie udało się odlaeźć do 2011 r. i opublikować w wydaniu pierwszym, a o którym we wstępie do tegoż wydania wówczas wspomniano.

W dodatku zamieszczono kopie dwóch najstarszych testamentów: Adama Aleksandra Sanguszki i jego małżonki, Katarzyny z Uchańskich Sanguszkowej. Tak zastosowane ujęcie było podyktowane faktem, iż zasadniczy trzon stanowią testamenty i układy majątkowe linii kowelskiej Sanguszków, co łączy się merytorycznie z pierwszym wydaniem źródłowym, natomiast dołączenie kopii dwóch najstarszych testamentów innej linii rodu Sanguszków, z którą nie da się połączyć patronimiku „Lubartowicze“, zadecydowało o podjęciu takiej decyzji przez autorów opracowania. Są to:

1. Kopia testamentu Xiężnej Imci Pani Sanguszkowej wojewodziny wołyńskiej, roku 1650, die 16 Aprilis;
2. Kopia extraktu Testamentu J.O.Xięcia Aleksandra Sanguszka, wojewody wołyńskiego z akt grodzkich włodzimierskich wyjętego z 22 octobra 1653.

Opublikowane testamenty oraz pozostałe dokumenty z nimi powiązane (układy majatkowe) pochodzą z Archiwum Rodowego Sanguszków i są przechowywane w zbiorach Archiwum Państwowego w Krakowie, Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie oraz Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie.